Minister Dijkgraaf van OCW heeft, na een positief advies van de Nationale Commissie Sectorplannen, het eerste deel van de universitaire sectorplannen goedgekeurd. Een belangrijk onderdeel hiervan wordt gevormd door de sectorplannen van het SSH-domein (Social Sciences and Humanities). In 2022 wordt er voor SSH 21 miljoen euro ter beschikking gesteld. In het voorjaar van 2023 verwachten we de resterende middelen te krijgen die het SSH-domein in totaal een structurele extra impuls van 70 miljoen euro zullen geven. De SSH-raad is hierover bijzonder verheugd en verwacht de landelijke samenwerking en het enthousiasme over de inhoud van de plannen de komende jaren te kunnen omzetten in inspirerend en engagerend onderzoek en onderwijs.
Stevige impuls voor samenwerking en profilering onderzoek en onderwijs in het SSH-domein
De sectorplannen vormen een specifiek onderdeel van het bestuursakkoord hoger onderwijs en wetenschap, waarin is afgesproken dat er jaarlijks ongeveer een miljard euro in het hoger onderwijs en wetenschap geïnvesteerd wordt. Instrumenten zoals de starters- en stimuleringsbeurzen en de extra onderwijsmiddelen zijn hierbij primair gericht op het vergroten van rust en ruimte in het systeem. De sectorplannen zijn primair gericht op het maken van strategische en inhoudelijke keuzes, het landelijk identificeren van prioriteiten en het aanpakken van knelpunten door landelijke samenwerking. Naast meer medewerkers en een lagere werkdruk zorgen de plannen voor scherpe keuzes en meer samenwerking tussen universiteiten. In totaal is voor alle domeinen samen 200 miljoen euro structureel beschikbaar. Het doet ons enorm deugd te constateren dat daarvan op basis van onze plannen naar verwacht structureel 70 miljoen euro, een substantieel deel, naar het SSH-domein gaat. De grote maatschappelijke uitdagingen vragen om een sterk en samenwerkend veld.
De afgelopen jaren is binnen het SSH-domein (SW, GW, Rechten en Economie) hard gewerkt aan de uitwerking en ontwikkeling van sectorplannen. Drie jaar geleden is begonnen met een sectorplan gericht op de Rechtsgeleerdheid, dat onlangs in de midterm review positief is geëvalueerd. De samenwerking tussen de rechtenfaculteiten in Nederland is duidelijk versterkt. In de afgelopen jaren hebben we verder gewerkt aan de sectorplannen voor de sectoren Sociale Wetenschappen en Geesteswetenschappen. Dat is gebeurd in landelijke afstemming tussen de decanen van de betrokken faculteiten. Het geheel is samengebracht onder verantwoordelijkheid van de SSH-raad, waarin de voorzitters van de vier landelijke decanenoverleggen Sociale Wetenschappen, Economie & Bedrijfskunde, Rechtsgeleerdheid en Geesteswetenschappen zitting hebben.
De nieuwe SSH-sectorplannen bestaan uit een sectorplan Sociale Wetenschappen, een sectorplan Geesteswetenschappen en een SSH-dwarsdoorsnijdend thema, waarin alle vier de SSH-sectoren samen optrekken. De Sociale Wetenschappen kiezen in hun sectorplan ‘Van Inzicht naar impact’ specifiek voor versterking van de discipline onderwijskunde en de lerarenopleidingen, omdat er maatschappelijk veel behoefte is aan onderwijskundigen en onderwijskundige expertise, om grote problemen in het onderwijs op te lossen. Daarnaast wordt de focus gericht op vijf vraagstukken die de komende jaren hoog op de maatschappelijke en politieke agenda staan: veerkracht bij jeugd, psychische aandoeningen, de menselijke factor in nieuwe technologieën, maatschappelijke transitie en gedragsverandering en maatschappelijke ongelijkheid en diversiteit.
Het plan ‘Traditie in transitie’ van de Geesteswetenschappen kiest voor een gerichte investering in de Talen en Culturen met als doel meer samenwerking en profilering. Daarmee komt het domein tegemoet aan de vraag om versterking van de moderne vreemde talen en het Nederlands (en Fries), in lijn met het Coalitieakkoord. Daarnaast wordt geïnvesteerd in twee interdisciplinaire thema`s waarin de verbinding tussen onderzoek en samenleving tot uitdrukking komen: Humane Artificiële Intelligentie en Cultureel Erfgoed & Identiteit. Bij Humane AI gaat het erom dat de ontwikkelde systemen ook maximaal aan de mens dienstbaar zijn en onverwachte effecten in goede banen geleid kunnen worden. Onderzoek naar cultureel erfgoed en identiteit raakt het hart van de samenleving en betreft veranderingsprocessen en mediatisering, en de toepasbaarheid van kennis over het verleden in de huidige samenleving.
De samenwerking tussen alle SSH-domeinen (SW, GW, Rechten en Economie) wordt versterkt via het gezamenlijke dwarsdoorsnijdende thema: ‘Welvaart, participatie en burgerschap in een digitale wereld’. Digitalisering is één van de grootste transities waarvoor we staan en levert – naast geweldige kansen – ook fundamentele vragen en uitdagingen op voor de maatschappij. Door SSH-expertise uit alle vier de sectoren per universiteit en over de grenzen van universiteiten heen samen te brengen, willen we een substantiële bijdrage leveren aan het aangaan van deze maatschappelijke uitdaging.
Met de nieuwe SSH-sectorplannen worden op de geprioriteerde terreinen vaste posities voor universitair docenten gerealiseerd en extra investeringen gedaan in onderzoeksinfrastructuur en de bijbehorende lab- en datamanagement-ondersteuning. Om snel van start te gaan, zijn op basis van de positieve geluiden uit het ministerie, de afgelopen maanden in alle universiteiten al voorbereidingen getroffen voor de uitvoering van de sectorplannen.
